Dr Robert M. Sapolsky 

autor, ekspert w dziedzinie stresu, biolog oraz neurobiolog

Robert M. Sapolsky jako dziecko marzył o zamieszkaniu w afrykańskich dioramach w Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku. W wieku dwudziestu jeden lat dotarł do Afryki, gdzie dołączył do stada pawianów. Chociaż perspektywa bycia naturalistą pociągała go jako możliwość ucieczki z Brooklynu, nigdy nie zaniechał kontaktu z ludźmi. W rzeczywistości wybrał życie w towarzystwie pawianów ze względu na ich użyteczność w badaniach nad stresem i zdrowiem ludzi. Jak zauważa Dr Sapolsky, pawiany żyją w dużych, złożonych grupach społecznych i mają mnóstwo czasu wolnego, który można „poświęcić na bycie wrednym dla siebie na wzajem” – dla pawiana czy człowieka, „stres” rzadko odnosi się do unikania drapieżnika. Zamiast tego, w znacznej mierze dotyczy on psychologicznie stresujących interakcji z członkami własnego gatunku. Jak wyjaśnia Dr Sapolsky w swojej książce „Dlaczego zebry nie mają wrzodów”, właśnie w takich okolicznościach pojawiają się choroby związane ze stresem. A pawiany, podobnie jak ludzie, stanowią doskonały temat opowieści. Unikalna perspektywa Sapolsky’ego na ludzką kondycję wynika z ponad trzydziestoletniego doświadczenia zarówno jako biologa terenowego, jak i neurobiologa laboratoryjnego. W związku z tym, z łatwością przechodzi od analizy hierarchii w społecznościach naczelnych (zarówno ludzkich, jak i pawianów) do wyjaśniania neurochemii stresu – w sposób zrozumiały nawet dla osób nieprzygotowanych do zagłębiania się w naukę. Najbardziej fascynującym aspektem ludzkiego zachowania dla Dr. Sapolsky’ego jest paradoks: jesteśmy zarówno najbardziej agresywnym gatunkiem na Ziemi, jak i najbardziej altruistycznym, współpracującym i empatycznym. W swojej książce „Zachowuj się. Jak biologia wydobywa z nas to, co najgorsze, i to, co najlepsze” bada, jak każdy akt – heroiczny, przerażający czy pośredni – jest wynikiem neurobiologicznych procesów, które miały miejsce chwilę wcześniej, bodźców środowiskowych, które uruchomiły te procesy, oraz wpływów hormonalnych w poprzedzających godzinach… sięgających aż do dzieciństwa i doświadczeń płodowych, które kształtują mózg, a także efektów genów, kultury, ekologii i ewolucji.

Z tego wyłania się perspektywa, w której jako organizmy biologiczne dysponujemy znacznie bardziej ograniczoną wolną wolą, niż zazwyczaj się to zakłada. Najnowsze prace Dr. Sapolsky’ego koncentrują się na wyjaśnianiu tego zagadnienia, niezależnie od tego, czy rozważamy zachowania mordercy, czy działania, za które jesteśmy chwaleni. Ta synteza stanowi podstawę jego nowej książki „Determined: A Science of Life Without Free Will” (Penguin/Random House, 2023).

„Zachowuj się. Jak biologia wydobywa z nas to, co najgorsze, i to, co najlepsze” to książka uznana za bestseller przez New York Times, najlepsza książka Washington Post w 2017 roku, pozycja, która uzyskała nagrodę Los Angeles Times. Została przetłumaczona na 16 języków. Sapolsky napisał również książkę „Primate’s memoir”, która w 2001 roku zdobyła nagrodę Bay Area Book Reviewers w kategorii nonfiction, a także „Dlaczego zebry nie mają wrzodów”, „Kłopot z testosteronem i inne eseje z biologii ludzkich tarapatów” oraz „Małpie amory i inne pouczające historie o zwierzęciu zwanym człowiekiem”. Dr Sapolsky został w 2008 roku uhonorowany Rockefeller University’s Lewis Thomas Prize za Pisanie o Nauce. Jego artykuły popularnonaukowe publikowane były w takich czasopismach jak Discover, Los Angeles Times, The New Yorker oraz The Wall Street Journal.

Dr Sapolsky jest stypendystą programu „Genius” fundacji MacArthurów, profesorem biologii, neurologii i neurochirurgii na Uniwersytecie Stanforda oraz badaczem w Narodowym Muzeum Kenii. Jego program telewizyjny w National Geographic z 2008 roku dotyczący stresu oraz wykłady online na temat biologii zachowań człowieka obejrzały dziesiątki milionów osób. Humor i człowieczeństwo, które wnosi do niekiedy poważnych tematów sprawiają, że Dr Sapolsky jest fascynującym mówcą. Prowadzi wykłady na różnorodne tematy, w tym o stresie i chorobach z nim związanych, biologii w kontekście debaty o wolnej woli, biologii naszej indywidualności, biologii przekonań religijnych, depresji, pamięci, schizofrenii oraz chorobie Alzheimera.