Profesor Andrzej Malinowski (1934-2023) In Memoriam
W sobotni ranek 25 lutego 2023 roku zakończył swoje pracowite i godne życie prof. dr hab. Andrzej Malinowski, Profesor Senior Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, wybitny antropolog, auksolog i badacz historii rozwoju tych dyscyplin, organizator nauki gorliwie wspierający antropologię w różnych ośrodkach akademickich w Polsce, oddany nauczyciel akademicki, mentor początkujących naukowców, niestrudzony propagator antropologii wśród humanistów, lekarzy, w naukach o zdrowiu i kulturze fizycznej, orędownik badań interdyscyplinarnych.
Biolog, Humanista, Mistrz, Nauczyciel
Profesor Andrzej Malinowski urodził się 13.XI.1934 roku w Poznaniu i tutaj na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza (UAM) zdobywał swoje wykształcenie, stopnie i tytuły naukowe: stopień doktora (1967), doktora habilitowanego (1970), tytuł profesora nadzwyczajnego (1976) oraz tytuł profesora zwyczajnego (1984).
W czasie studiów na UAM poznał znakomitych przedstawicieli Poznańskiej Szkoły Antropologicznej z prof. Janem Czekanowskim na czele, a głoszone przez nich koncepcje ukierunkowały jego przyszłe zainteresowania i problematykę naukowo-badawczą.
Badania naukowe prowadził w ramach auksologii człowieka, antropologii morfologicznej (w odniesieniu zarówno do ludzkich szczątków kostnych jak i ludzi żyjących wraz praktycznym zastosowaniem tych ostatnich w medycynie, ergonomii i kulturze fizycznej) oraz historii rozwoju antropologii w Polsce.
Wśród niezliczonych zasług Profesora dla nauki należy podkreślić jego wkład w rozwój antropologii biologicznej i auksologii człowieka. Przede wszystkim poszerzenie i pogłębienie wiedzy antropologicznej opartej o wyniki oryginalnych badań naukowych i przekazanej w imponującej liczbie ponad 500 prac naukowych oraz w procesie kształcenia akademickiego, w którym wspierał się autorskimi podręcznikami (m.in. Antropologia fizyczna (red.) 1980; Antropologia (red. z Janem Strzałko) 1985, wyd. II 1989; Auksologia – rozwój osobniczy człowieka w ujęciu biomedycznym 2004, 2007 i 2009), licznymi monografiami i skryptami.
Dorobek publikacyjny Profesora obejmował prace z zakresu auksologii, morfologii rozwojowej i anatomii, antropologii stosowanej w medycynie i ergonomii, antropologii historycznej, historii antropologii i medycyny, prace popularnonaukowe i polemiczne. Różnorodność tematyczna publikacji Profesora odzwierciedla jego rozległe zainteresowania naukowe, ogromną wiedzę, erudycję i lekkość pióra. Był niezwykle płodnym autorem. Nie sposób opisać wszystkie dokonania naukowe Profesora, wobec czego ograniczymy się do auksologii, gdyż tej dyscyplinie poświęcił najwięcej uwagi. Ogromną zasługą Profesora było wyjaśnienie znaczenia jakie dla prewencji i promocji zdrowia dzieci i młodzieży ma monitorowanie ich rozwoju. Połączenie aspektu poznawczego badań ontogenetycznych z praktycznym wykorzystywaniem ich wyników w ocenie zdrowia dziecka (normy rozwojowe jako tzwn. pozytywne mierniki zdrowia) jest rysem charakterystycznym działalności naukowej Profesora i weszło do kanonu metodologii badań auksologicznych.
Ważne miejsce w dorobku naukowym Profesora zajmowały zagadnienia związane z oceną stanu biologicznego populacji pradziejowych i historycznych rekonstruowanym w oparciu o badania antropologiczne, morfologiczne i anatomiczne ludzkich szczątków i przepalonych kości wydobytych na różnych stanowiskach archeologicznych. Należy również wymienić znaczący wkład Profesora na rzecz Instytutu Pamięci Narodowej. To badania ekshumacyjne i identyfikacyjne ofiar II wojny światowej, pomordowanych i złożonych w masowych grobach, m. in. w Palędziu k. Poznania.
Wiedza i przymioty charakteru takie jak otwartość, przystępność, pogodne usposobienie, szacunek i życzliwość dla innych sprawiły, że Profesor skupiał wokół siebie liczne grono uczniów. Wypromował ponad 20 doktorów, sprawował opiekę naukową w 11 postępowaniach habilitacyjnych, pod jego kierunkiem wykonano ponad 400 prac magisterskich, wielokrotnie recenzował osiągnięcia kandydatów do stopni naukowych w Polsce i za granicą.
Drugim ważnym aspektem działalności Profesora było nieustanne dążenie do ugruntowania pozycji antropologii biologicznej wśród akademickich dyscyplin naukowych. Tę misję Profesor realizował poprzez: (i) budowanie zespołów antropologicznych bądź od podstaw lub takich, których istnienie z różnych powodów było zagrożone. Podziw i szacunek budzi niezwykła mobilność Profesora. Tworzył, reorganizował, kierował zespołami naukowo-badawczymi w m.in. Katedrze Antropologii UAM w Poznaniu (1972-1989) a następnie w Instytucie Antropologii (1989-1990), Zakładzie Ergonomii i Antropologii Stosowanej Instytutu Antropologii UAM w Poznaniu (1987-1992), Katedrze Antropologii Uniwersytetu Łódzkiego (1990-1998) oraz Katedrze Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego (1998-2005), (ii) współpracę z wieloma krajowymi i zagranicznymi ośrodkami naukowymi oraz podmiotami gospodarczymi, (iii) udział w pracach władz uniwersyteckich, komitetów, komisji i rad naukowych kształtujących kierunki rozwoju nauki w Polsce. W latach 1975-1978 pełnił funkcję prodziekana, a następnie dziekana Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UAM w Poznaniu (1981-1984). Na podkreślenie zasługuje fakt, że funkcję dziekana powierzono mu na podstawie wyników pierwszych bezpośrednich demokratycznych wyborów, co stanowi wyraz szacunku i zaufania jakim darzyła Profesora społeczność akademicka oraz (iv) działalność w licznych stowarzyszeniach naukowych polskich i zagranicznych. Profesor przewodniczył Zarządowi Głównemu Polskiego Towarzystwa Antropologicznego (1984-1987), które w uznaniu zasług przyznało mu godność Członka Honorowego (2003) podobnie jak wcześniej uczyniło to Antropološko Društvo Jugoslavije (1996).
Wymienione osiągnięcia naukowe, działalność dydaktyczna i organizacyjna Profesora były wielokrotnie nagradzane, między innymi: Odznaką Honorową Miasta Poznania (1974), medalem Božy Škerlja (Jugosławia), medalem Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni, medalem Edukacji Narodowej (1989), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1989) oraz medalem Wydziału Biologii UAM z okazji 70-lecia (2009).
Pragniemy wyrazić naszą ogromną wdzięczność losowi, że dane nam było znać Profesora, uczęszczać na jego zajęcia, brać udział w prowadzonych przez niego badaniach, dyskutować, prowadzić rozmowy. Dzięki Profesorowi poznaliśmy korzenie rodzimej antropologii, jej wkład do nauki, zrozumieliśmy znaczenie zachowania ciągłości w rozwoju dyscypliny. Pozostajemy pod wrażeniem głębokiej mądrości, wielości zainteresowań, otwartości, żywości umysłu Profesora, jego pracowitości, ogromnej życzliwości wobec innych i gotowości niesienia pomocy potrzebującym. Taki obraz profesora Andrzeja Malinowskiego pozostanie w naszej wdzięcznej pamięci.
Requiescat in pace